Πεζοπορία στην Πεντέλη και τα παλιά Λατομεία | Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2024

Πληροφορίες Περιοχής

Δυο λόγια για το όρος της Πεντέλης.

Το Πεντελικό όρος (Πεντέλη) είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Αττικής και η κορυφή του αγγίζει τα 1.109 μέτρα. Υψώνεται στην βορειοανατολική πλευρά της Αττικής και στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βριλησσός. Το όρος έγινε διάσημο για τα περίφημα μάρμαρά του, υλικό προέλευσης του Παρθενώνα και άλλων σπουδαίων γλυπτικών έργων της κλασικής Αθήνας.
Στα δυτικά βρίσκεται το λεκανοπέδιο των Αθηνών, στα βορειοανατολικά απλώνεται η πεδιάδα του Μαραθώνα, στα νότια βρίσκεται η κοιλάδα της Μεσογαίας, ενώ στα ανατολικά οι πρόποδες του βουνού σβήνουν αργά στη θάλασσα και στον Κόλπο των Πεταλιών.

Η Πεντέλη διαφέρει γεωλογικά από τα υπόλοιπα ασβεστολιθικά βουνά της Αθήνας καθώς μεγάλα τμήματα του βουνού αποτελούνται από σχιστόλιθο και μάρμαρα, πετρώματα που κρατούν τα νερά της βροχής στην επιφάνεια με αποτέλεσμα την παρουσία πολλών πηγών αλλά και μικρών ρέματων. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι το ρέμα του Χαλανδρίου, ο Βαλανάρης, η Βαθιά Χούνη, η ρεματιά της Ραπεντώσας και η ρεματιά του Κοκκιναρά. Στην Πεντέλη φυτρώνουν ακόμα πάνω από 1.100 είδη φυτών. Το βουνό ήταν ξακουστό παλαιότερα για τα πυκνά του δάση που πλέον έχουν χαθεί ολοσχερώς. Η βλάστηση του βουνού περιλαμβάνει κυρίως πεύκα, πλατάνια, λεύκες, βελανιδιές, αγριοκυπαρίσσια, αγριοκουμαριές, κουμαριές, αγριελιές, μυρτιές, πικροδάφνες, σχίνα, ρείκια, σπάρτα, κ.ά, τα οποία πλέον εμφανίζονται διάσπαρτα, ενώ μόνο τα πουρνάρια δημιουργούν πιο συμπαγείς εκτάσεις. Στο βουνό έχει καταγραφεί ένα τοπικό ενδημικό είδος, το Verbascum pentelicum.

Η ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι περιορισμένη, με περίπου 80 είδη να έχουν παρατηρηθεί, καθώς οι συνεχείς πυρκαγιές έχουν διώξει πολλά πουλιά που άλλοτε ήταν κοινά στην περιοχή. Εν τούτοις στην Πεντέλη ζούνε ακόμα αρπακτικά, όπως φιδαετοί, γερακίνες, πετρίτες, ξεφτέρια και βραχοκιρκίνεζα, ενώ κατά την μετανάστευση εδώ καταφθάνουν στεπόκιρκοι, λιβαδόκιρκοι και μαυροπετρίτες. Από τα νυχτόβια αρπακτικά εδώ χούνε μπούφοι, τυτούδες, χουχουριστές, κουκουβάγιες και γκιώνηδες. Από τα αμφίβια ακόμα συναντάει κανείς φρύνους, βαλκανοβάτραχους και γραικοβάτραχους στα ρέματα του βουνού, ενώ πιο κοινοί είναι οι πρασινόφρυνοι. Από την ερπετοπανίδα ξεχωρίζει η παρουσια του λιακονιού, αλλά και ειδών, όπως η κρασπεδοχελώνα, η μεσογειακή χελώνα, το κονάκι, ο τυφλίτης, το σαμιαμίδι, η τρανόσαυρα, το σιλιβούτι, η τοιχογουστέρα, ο αβλέφαρος, ο έφιος, ο λαφιάτης, η δεντρογαλιά, ο σαπίτης, το νερόφιδο, η σαΐτα, το αγιόφιδο, το σπιτόφιδο και η οχιά. Από τα θηλαστικά στην Πεντέλη ζούνε ακόμα αλεπούδες και μάλιστα κάποιες από αυτές επισκέπτονται συχνά, μέσω των ρεμάτων, τις γύρω αστικές περιοχές. Άλλα είδη είναι τα πετροκούναβα, οι νυφίτσες, οι λαγοί και οι σκαντζόχοιροι, ενώ στα σπήλαια ζούνε και πολλές νυχτερίδες. Είναι αξιοσημείωτες οι αναφορές των παλαιών κατοίκων της Πεντέλης που λένε ότι λίγες δεκαετίες πριν στην περιοχή ζούσαν τσακάλια. Τέλος, είναι σημαντικό ότι στην σπηλιά του Νταβέλη ζει ένα ενδημικό δολιχόπο, το είδος Dolichopoda petrochilosi.

Τα περίφημα λατομεία του όρους.

Είναι γνωστό από την αρχαιότητα ακόμα ότι η Πεντέλη φημιζόταν για λευκό της μάρμαρο. Από το υλικό του μαρμάρου της έχουν φιλοτεχνηθεί διάσημα έργα της γλυπτικής όπως ο Ερμής του Πραξιτέλη, η Αφροδίτη της Μήλου και η Νίκη της Σαμοθράκης. Και φυσικά ο ίδιος ο Παρθενώνας.

Στο βορινό κομμάτι του όρους στο οποίο και θα πεζοπορήσουμε, δεσπόζει το υπαίθριο μουσείο μαρμάρου στη θέση Αλούλα, εκεί όπου κάποτε βρισκόταν το εγκαταλελειμμένο πια λατομείο. Η θέση φημολογείται ότι πήρε το όνομά της από κάποιον εργολάβο του λατομείου.
Μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο το λατομείο αγοράστηκε από την εταιρεία Λατομεία Μαρμάρου Διονύσου-Πεντέλης η οποία και τα λειτούργησε μέχρι το 1972. Ο σημερινός πρότυπος χώρος αρχιτεκτονικής τοπίου που απολαμβάνει ο πεζοπόρος επισκέπτης, δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της εταιρείας όταν και αποφάσισε το 1994 να μετατρέψει τη θέση σε ανοιχτό μουσείο λατομικής τέχνης.
Φημισμένοι σύχρονοι γλύπτες, αρχιτέκτονες και Παριανοί λατόμοι, αναμόρφωσαν τον χώρο αναδεικνύνοτας τηην ιστορία του με αποκλειστική χρήση επιτόπιων υλικών.

Κατεβαίνοντας από το βουνό, εκεί όπου παλιά βρισκόταν ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός του Διονύσου, θα συναντήσουμε την υπαίθρια έκθεση ή αλλιώς πάρκο των γλυπτών. Γνωστοί γλύπτες αποδέχθηκαν την πρόσκληση για το συμπόσιο γλυπτικής της Κοινότητας Διονύσου με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και αποτύπωσαν τις ιδέες τους σε όγκους μαρμάρου που κοσμούν τον υπαίθριο χώρο. Ανάμεσά τους θα απολαύσουμε τα «Μάτια του κόσμου» του Λουκά Λουκίδη, την «Αβάστακτη ελαφρότητα της σύγχρονης Ολυμπιακής ουσίας» του Ρόκου Κυριάκου, το γλυπτό «Πέντε Ηπειροι» του Χαρίλαου Κουτσούρη, την «Εκκίνηση» του Γιώργου Σταματόπουλου, τη «Νίκη» του Γιώργου Χουλιαρά, την «Ελληνορωμαϊκή πάλη» του Ανδρέα Λόλη, τον «Δισκοβόλο» του Τάκη Κοζόκου και τους «Δρομείς» του Θεόδωρου Παπαγιάννη.